आरशाचं attraction कधीच नव्हतं. लहानपणी आईकडे, घरात असायला हवा म्हणून एक आरसा लाकडी कपाटावर होता. शाळेत जाताना त्याचा उपयोग केल्याचं काही आठवत नाही. मुलांनी कसे वाढावे हे आईचे फंडे पक्के होते आणि त्यांना अनुसरून ती संस्कारांचा छिन्नी-हातोडा घेऊन आम्हां भावंडाचे व्यक्तीमत्व घडवत होती. त्यामुळे शाळेत आरसा भेटला तो फक्त भौतिक शास्‍त्रात, 'आरसा ही एक परावर्तनशील पृष्ठभाग असलेली चमकदार वस्तू असते.' या स्वरूपात.... आणि हिमगौरी आणि सात बुटके (Snow White and the Seven Dwarfs) या परीकथेत.
कॉलेजमधे असताना घरातल्या आरशाचा उपयोगही करतात याची माफक जाणीव झाली. म्हणजे घराबाहेर पडताना त्यात डोकावून जाणं, एवढंच. आरशापुढे रमण्याचे ते दिवस, खांद्यावर खादीची झोळी अडकवून, सायकलवरून फिरत आखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेची कामं करण्यात गेले. महाष्ट्राच्या अंतर्भागात जाऊन काही किलोमिटर्सचा रस्ता तयार करून देण्यासारखी श्रमदान शिबीरं, आसाम आंदोलनाच्या निमित्ताने ठोकलेली जाहीर सभेतली भाषणे, मोर्चे..
या सगळ्यात आरसा फक्त मनाचा आणि विचारांचा राहिला, आचरणात आला नाही.
पण आरशाची आवड किती तीव्र आणि किती लहानपणापासून असू शकते याची खरी जाणीव, भाचीने, ३ वर्षांची असताना करून दिली. नवीन फ्रॉक कसा दिसतो हे बेसीनवरच्या चिटुकल्या आरशात पाहणे तिला साफ अमान्य होते. ’कशी दिसते? 'तो' आरसा हवा....’ या तिच्या रीतसर आणि साग्रसंगीत थैमानाला शरण जात घरात पहिला पूर्ण लांबीचा आरसा आला.
पुढे 'आठवणीतल्या गाणी'चं काम सुरू केल्यावर 'आरसा' त्याच्या समानार्थी 'दर्पण', 'मुकुर' या शब्दांसह एका वेगळ्या स्वरूपात समोर आला. मराठी कवींनी, गीतकारांनी आरशाला अर्थालंकारांच्या स्वरुपात भरपूर वापरलं आहे.
उगीच हातच्या कांकणाला आरसा कशाला ?.... हेच पहा ना-
खेबूडकर म्हणतात 'स्वार्थ जणु भिंतीवरला आरसा बिलोरी, आपुलीच प्रतिमा होते आपुलीच वैरी.'
भटांना दु:ख हा सूर हरवलेले जीवन आणि त्यांच्यातला आरसा वाटला- 'दुःख माझातुझा आरसा.. जीवना तू तसा, मी असा !'
'अंदाज आरशाचा वाटे खराच होता' या इलाही जमादार यांच्या अप्रतीम गझलेत ते म्हणतात, 'रोज अत्याचार होतो आरशावरती आता.... आरशाला भावलेली माणसे गेली कुठे ?'
मध्यंतरी अगदीच अनपेक्षित अशा व्यक्तीकडून आरशाकडे पाहण्याचा एक वेगळाच दृष्टीकोन वाचनात आला.
आन्द्रे आगासी हा टेनीसपटू फार काही philosophical वगैरे बोलू शकतो, असं कधीच वाटलं नव्ह्तं. The Guardian या इंग्रजी वर्तमानपत्रात त्याने म्हंटलं आहे,
I don't spend a lot of time looking in the mirror – it takes too much energy – but when I do, I see a work in progress.
I am constantly changing and, unfortunately, I've seen my best days.....
(Read complete post)
- Andre Agassi
